دکتر حسن کرباسی آرانی متخصص اعصاب و روان (روانپزشک)
دکتر حسن کرباسی آرانی بورد تخصصی اعصاب و روان (روانپزشک) ومشکلات جنسی و مشاورهدکتر حسن کرباسی آرانی متخصص اعصاب و روان (روانپزشک)
دکتر حسن کرباسی آرانی بورد تخصصی اعصاب و روان (روانپزشک) ومشکلات جنسی و مشاورهمچ پا چرا و چگونه می‌پیچد؟
مچ پا چرا و چگونه می‌پیچد؟
ساختمان مچ‌پا :
مفصل مچ پا از کنار هم قرار گرفتن انتهای پایینی استخوان درشت نی و نازک نی از بالا و استخوانی به نام تالوس از پایین تشکیل میشود. این 3 ناحیه در مجموع سه قوزک داخلی، خارجی و پشتی را می‌سازند. در مچ‌پا لیگامان‌هایی وجود دارد که بسیار قوی هستند و از مفصل مچ‌پا محافظت می‌کنند و مانع حرکت‌های شدید آن به سمت داخل می‌شوند ولی اگر در اثر ضربه‌های ناشی از تصادف رانندگی، حوادث ورزشی، سر خوردن و... صدمه‌ای به لیگامان‌های قوزک پا برسد، فرد مصدوم دچار آسیب‌هایی مانند دررفتگی، پیچ‌خوردگی (رگ به رگ شدن) یا شکستگی در استخوان‌های همان ناحیه خواهد شد.
کدام آسیب شایع‌تر است؟
پیچ‌خوردگی مچ‌پا شایع‌ترین آسیب مچ پاست. اغلب، پا به سمت داخل پیچ می‌خورد و علت این است که قوزک خارجی به سمت پایین پیشروی بیشتری دارد و عملا مثل یک ستون پا را از خارج حفظ می‌کند ولی قوزک داخلی بالاتر است و تمایل بیشتری دارد که به داخل بپیچد. نکته بعدی، قوی‌تر‌بودن و مقاومت زیاد رباط‌های قوزک خارجی است که مانع آسیب جدی به این قوزک میشود. وقتی پا پیچ می‌خورد یا به اصطلاح رگ به رگ میشود، رباط‌ها دچار کشیدگی می‌شوند. در این هنگام مصدوم دچار درد و تورم در مفصل مچ‌پا خواهدشد و حتی ممکن است کمی خونمردگی در این ناحیه به وجود آید. بیمار به سختی روی پاهایش قدم برمی‌دارد و با راه رفتن تورم تشدید میشود. در پیچ‌خوردگی‌های خفیف و متوسط، با بانداژ و گذاشتن کیسه آب‌یخ روی ناحیه متورم، بالا نگه‌داشتن پا از سطح بدن (گذاشتن بالش زیر پا) و مصرف داروهای ضدالتهاب، به‌تدریج از شدت صدمه وارده کاسته میشود و فرد به سوی بهبود پیش می‌رود. در آسیب‌های خفیف و متوسط، حرکت‌های کششی نرم و ملایم به سمت بالا و پایین، کمک می‌کند رباط‌های آسیب‌‌دیده زودتر التیام یابند. معمولاً بیماران در این دو نوع از پیچ‌خوردگی کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند و شدت صدمه به‌گونه‌ای نیست که آنها را چندان نگران کند اما در پیچ‌خوردگی‌های شدید، حرکت پا مختل میشود.
علائم دررفتگی مچ پا:
1- درد و تورم
2- خون مردگی
3- محدودیت حرکت
4- اگر در رفتگی همراه با شکستگی باشد ممکن است با حرکت درد غیرقابل تحمل گردد.
تفاوت پیچ خوردگی و دررفتگی:
در پیچ خوردگی تورم و درد وجود دارد ولی شکستگی ندارد.
دررفتگی معمولاً با شکستگی استخوان های مچ پا همراه است که باید توسط جراح ارتوپد دررفتگی اصلاح و شکستگی پلاک بندی شده و 4-3 هفته در گچ بماند.
تشخیص: رادیوگرافی و احتمالاًMRI مچ پا لازم است.
روند درمانی هریک به چه صورتی است؟
در صورت پیچ‌خوردگی خفیف و متوسط مچ پا، درمان‌های حمایتی مثل بانداژ و کمپرس آب سرد و ورزش‌های کششی کافی است ولی در مورد پیچ‌خوردگی‌های شدید یا دررفتگی و شکستگی، درمان‌ها تخصصی‌تر است. دررفتگی حتما با شکستگی همراه است بنابراین هرگز نباید به شکسته‌بند‌های محلی مراجعه کرد. برای درمان دررفتگی‌ها ابتدا مفاصل جابجاشده اصلاح میشود برای تشخیص پایداری مفصل، لازم است از آن عکسبرداری انجام شود. اگر قطعات شکسته‌شده جابجا شده باشند، درمان جراحی که در آن از پیچ و پلاک استفاده میشود، ضرورت دارد. بعد از این مراحل پا معمولا باید مدت 4-3 هفته در گچ و بی‌حرکت نگه داشته شود.
در گچ گرفتگی باید دقت شود و در صورت تورم و سوزش پا بعد از چند روز از گچ گرفتگی یا زیاد شدن تورم به ارتوپد مراجعه کنند زیرا ممکن است در صورت عدم موازین ارتوپدی یا گچ گیری توسط افراد غیرمتخصص دچار آمبولی شده و با حرکت به سوی قلب موجب مرگ بیمار شود.
مثال: مردی در سن 50 سالگی جهت ناتوانی جنسی مراجعه کرده بود و می گفت به تازگی ازدواج کرده ام که بی میل و دچار ناتوانی جنسی شده ام. او بیان داشت که 2 سال پیش همسرم بر اثر یک حرکت دچار دررفتگی مچ پا شد، به ارتوپد مراجعه کردیم دستور گچ گیری داد و همسرم بعد از چند روز به من گفت که پایم از دیشب به شدت می سوزد و دردش شدید شده است، من گفتم چیزی نیست، کم کم خوب میشود. روز بعد من که در طبقۀ پائین بودم و همسرم در طبقۀ بالا آشپزی میکرد؛ یک دفعه صدای افتادن شیء به گوشم رسید. اهمیت ندادم و گفتم لابد چیزی از دست همسرم افتاده است. بعد از 2 ساعت به طبقۀ بالا رفتم و دیدم همسرم روی زمین افتاده، اورژانس را خبر کردم. پزشک آمد و گفت که1 ساعت است فوت کرده است و علت آن حرکت لختۀ خون به سوی قلبش بوده است.
بیماران چه کاری باید انجام دهند تا روند بهبود سریع‌تر شود؟
اگر پیچ‌خوردگی خفیف یا متوسط باشد، فقط باید کمی هنگام راه رفتن و قدم برداشتن دقت کنند. بهبود کامل در این حالت 3 تا 4 هفته طول می‌کشد اما در سایر مواقع بعد از باز شدن گچ لازم است فیزیوتراپی انجام شود. در این روش با استفاده از امواج صوتی، لیزر و گرمای موضعی بافت آسیب و رباط‌ها زودتر التیام می‌یابند.
آیا می‌توان گفت آسیب‌ها به ناحیه مچ پا بیشتر در فصل زمستان اتفاق می‌افتد؟
به نظر من این عقیده چندان صحیح نیست زیرا در فصل سرد سال مردم به مراتب در سرما و یخبندان هنگام راه رفتن دقت بیشتری می‌کند. البته بهتر است در زمستان کفشهای ساق بلند با کف عاج‌دار پوشیده شود زیرا کفشهای ساق بلند عاج‌دار مانند محافظ عمل می‌کنند و مانع سرخوردن فرد می‌شوند. با این کار می‌توان احتمال زمین خوردن را به حداقل رساند به‌خصوص افراد میانسال باید دقت بیشتری داشته باشند زیرا ممکن است با کوچک‌ترین مانعی روی زمین واژگون شوند و به دلیل پوکی‌استخوان با ضربه‌های نه‌چندان قوی دچار شکستگی در هر نقطه‌ای از بدن از جمله مچ پا می‌شوند.
سالمندان بهتر است هنگام حرکت در کوچه و خیابان از عصا استفاده کنند که مانع سقوط و ضربه گیر است.
ویرایش:27/3/1392، تدوین: دکتر حسن کرباسی آرانی- نیمه دوم سال 1392
مچ پا چرا و چگونه می‌پیچد؟
(شماره 77)
کلینیک دکتر کرباسی
متخصص اعصاب و روان
مشکلات جنسی ،اعتیاد،مشاوره
کاشان، چهارراه آیت الله کاشانی، جنب بازار علی، پاساژ ولیعصر(عج)
4 الی 10 شب
تلفن: 4464242-4456164
همراه: 09131622363
آدرس اینترنتی:drkarbasi32.blogfa.com
