دکتر حسن کرباسی آرانی متخصص اعصاب و روان (روانپزشک)
دکتر حسن کرباسی آرانی بورد تخصصی اعصاب و روان (روانپزشک) ومشکلات جنسی و مشاورهدکتر حسن کرباسی آرانی متخصص اعصاب و روان (روانپزشک)
دکتر حسن کرباسی آرانی بورد تخصصی اعصاب و روان (روانپزشک) ومشکلات جنسی و مشاورهچرا قلیان زشتی خود را از دست داده و کمتر از سیگار نکوهش میشود؟
چرا قلیان زشتی خود را از دست داده و کمتر از سیگار نکوهش میشود؟
مقدمه: «مصرف قلیان بین دختران 10 درصد افزایش داشته است.» این خبری است که دکتر محمدرضا مسجدی، دبیر جمعیت مبارزه با مصرف دخانیات، سوم اردیبهشت در گفت‌وگویی با ایسنا مطرح میکند
قلیان می‌کشم پس هستم!
کشیدن قلیان به مثابه تمایز: خرید خودروهای گران‌قیمت فقط به دلیل کارایی ببیشتر آنها نیست زیرا اگر بهره‌وری در مصرف و نسبت سود و زیان در میان باشد، بسیاری از خودروهای ارزان‌تر می‌توانند کارکردهای موردنظر را تامین کنند. این افراد می خواهند موقعیت طبقاتی خود را به تماشا بگذارند. در قدیم در دورۀ قاجار که زنان باید با روبنده و چادر می آمدند و چهره مخفی بود، زنان خانواده مرفه را با چادرهای گران قیمت میشناختند و می دانستند فلانی از طبقات مرفه جامعه است. کشیدن قلیان در جوانان و رشد آن به بیرون از منزل به معنای «من هستم» است.
قلیان به مثابه ابزار تخدیر و تفریح: در نبود شیوه‌های سازمان‌یافته و نهادین گذران اوقات فراغت و اطفای میل شدید به بازی که در همه نوع بشر وجود دارد، کشیدن قلیان نوعی گذران وقت و تخدیر است برای جوانی که راهی از قبل انتخاب‌شده و سازمان‌یافته برای صرف وقت خود ندارد. می‌توان این نکته را هم اضافه کرد که معنای تفریح در ایران همواره با نوعی گریزهنجاری همراه بوده است. شاید این تصور از آنجا ناشی شده است که فرهنگ رسمی با تفریح مخالف است بنابراین مخالفت‌های رسمی با کشیدن قلیان به غلط تعبیر به مخالفت با تفریح شده است.
قلیان به‌عنوان تقلید از بزرگترها: وقتی بزرگترها قلیان و سیگار میکشند، نوجوانان برای ثابت کردن و به حساب آوردن خود از بزرگترها تقلید میکنند.
ریشه‌های رواج قلیان
چرا قلیان زشتی خود را از دست داده و کمتر از سیگار نکوهش میشود؟ اگر یک جوان، چه دختر و چه پسر، در مقابل خانواده خود جرات کند و سیگار بکشد، مورد عتاب قرار می‌گیرد یا اساسا از این کار خود خجالت می‌کشد اما متأسفانه در بسیاری از مکان‌ها ملاحظه می‌کنیم دختران در حضور خانواده، والدین و همسر خود قلیان میکشند و هیچ نوع شرم اجتماعی هم از این حرکت ندارند.
تقلید و تاثیر دوستان و همراهان بر جوانان، بهخصوص دختران، باعث شده آنها برای عقب‌نماندن از قافله و برای اینکه مورد تمسخر واقع نشوند و لقب بچه مثبت یا پاستوریزه نگیرند، قلیان بکشند و متأسفانه انواع قلیان‌ها و ذغال‌ها و تنباکوهای رنگارنگ به آسانی با آزادی در مغازه‌ها فروخته می‌شوند و قلیان‌ها آنقدر زیبا و فریب‌انگیز هستند که هرکس هوس میکند قلیان بخرد و از آن استفاده کند.ضرر قلیان برای خانم‌ها 2 برابر آقایان است چرا که لطافت و آسیب‌پذیری فیزیکی زنان باعث میشود به بیماری‌های ریوی، سرفه‌های خشک، حساسیت‌ها و آلرژی‌های جلدی، ریزش مو، زردی و فساد دندان‌ها، تپش‌قلب و کاهش فشارخون دچار شوند. بعضی دختران و پسران جوان تصور میکنند با کشیدن قلیان و سیگار بزرگ‌تر از سنشان به نظر می‌‌رسند و خیلی از آنها برای این بزرگنمایی به باتلاق اعتیاد سقوط میکنند. قلیان و سیگار دروازه ورود به اعتیاد است و 89 درصد معتادان از سیگار و قلیان شروع کرده‌اند یعنی یک خانم یا مرد معتاد به دخانیات، ساده‌تر به طرف موادمخدر کشیده میشود. برخلاف تصور، زشتی استفاده از دخانیات بهخصوص قلیان برای خانم‌ها در مراکز عمومی هنوز کاملا از بین نرفته است و ممکن است کسی چیزی نگوید اما قطعا پس از مشاهده منظره قلیان کشیدن خانمی، در مورد تربیت خانوادگی و اصالت فرهنگی او به فکر فروخواهد رفت.متأسفانه بعضی والدین تعارف کردن قلیان به دختران خود را نشانۀ روشنفکری می‌دانند یا فکر میکنند اگر خود این کار را نکنند، دخترشان بالاخره این کار را خواهدکرد. آنها زشتی سیگار را بیشتر از قلیان می‌دانند و معتقدند چون همه‌جا نمیشود قلیان کشید، یک بار کشیدن قلیان در حضور آنها عیبی ندارد ولی وقتی نیکوتین وارد بدن شد و در گلبول‌ها جای گرفت، بدن به آن احساس نیاز خواهد کرد و اگر قلیان در دسترس نباشد، سیگار که هست! پس والدین باید این تصور غلط را که بهتر است فرزندمان در حضور ما قلیان بکشد تا جای دیگر، کنار بگذارند. به جای این، باید فکر کنند بچه‌ها و دخترانمان نباید قلیان بکشند، چه در حضور ما، چه جای دیگر. بنابراین ایجاد نشاط اجتماعی و تفریح سالم و سرگرمی‌های ارزان یا رایگان از روش‌های اساسی و زیر بنایی پیشگیری از استعمال دخانیات در جوانان بهخصوص برای دختران است. اینکه قلیان کشیدن فقط برای دختران ممنوع شود، روشی غلط است. اگر قرار است قلیان ممنوع باشد، هم باید برای زن باشد و هم برای مرد و این تفکیک جنسیتی غیرمنطقی است. اگر قلیان زیان‌آور است برای همه است و اگر خوب است، برای همه خوب است. گرایش به قلیان به علت کمبود تفریح برای جوانان است.
قلیان با قلب چه میکند؟
از آنجا که دوز مصرف قلیان در هر وعده حدود 30-20 برابر سیگار است دوز دودی هم که وارد بدن میشود، از دود سیگار بسیار بیشتر خواهد بود. ضمن اینکه قلیان فیلتری هم ندارد و به همین دلیل، حجم بالایی از دود و سموم مضر با هر پکی که به آن زده میشود، به بدن می‌رسد. مهم‌ترین عارضه‌ای که استعمال سیگار و قلیان بر قلب دارد، تسریع روند تصلب شرایین یا آترواسکلروزیس است و در این شرایط، روند گرفتگی عروق مختلف بدن از جمله عروق کرونر با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. در این صورت، فردی که بیشتر قلیان می‌کشد، بیشتر در معرض ابتلا به سکته‌های قلبی و مغزی قرار می‌گیرد. زیرا غلظت خون بالا می رود و ایجاد لخته می نماید و موجب سکتۀ مغزی و قلبی میشود. از سوی دیگر مصرف تنباکو سبب تنگی در عروق کرونر قلب حدود 40-30 درصد میشود و سپس باعث ایجاد سکته قلبی میگردد. دلیل این امر هم ایجاد لخته خونی است که بر تنگی عروق قلبی سوار می‌شوند و همین افزایش انعقادپذیری خون باعث بروز سکته‌های قلبی و مغزی خواهد شد.
قلیان با دندان چه میکند؟
قلیان جزء دخانیات است و به همین دلیل، تمام تاثیرات منفی مختلفی که استعمال سیگار بر دندان‌ها دارد، با کشیدن قلیان هم اتفاق می‌افتد. حتی در مواردی آثار منفی قلیان بر دندان‌ها، بیشتر از سیگار هم میشود چون تنباکوی قلیان حاوی بیش از 4 هزار نوع ماده شیمیایی و مواد سمی است که هرکدام از این مواد می‌توانند بر سلامت دندان‌ها تاثیر منفی داشته باشند. قلیان یکی از عوامل ابتلا به سرطان‌های دهان، لب، حلق، زبان و کف دهان است.
قلیان با دستگاه گوارش چه میکند؟
مصرف انواع دخانیات، از جمله قلیان، باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های گوارشی مانند سرطان مری، معده، لوز‌المعده، کبد و روده بزرگ میشود. استعمال قلیان تاثیر منفی‌ای بر حرکات دستگاه گوارش دارد.
قلیان با ریه چه میکند؟
عوارض قلیان 20 برابر سیگار است و نیم ساعت قلیان کشیدن از لحاظ عوارض با 10ساعت استعمال سیگار برابر است. مصرف قلیان تأثیرات مضری بر دو عضو حیاتی بدن یعنی «ریه‌ها» و «قلب» دارد. سرطان ریه، سرطان مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد، افزایش حمله‌های آسم و ذات‌الریه فقط برخی از خطرهای قلیان هستند. متاسفانه به بیشتر تنباکو‌هایی که در سال‌های اخیر به بازار آمده‌اند، اسانس‌هایی اضافه میشود که این اسانس‌ها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس، باعث حساسیت و آلرژی میشود بنابراین فرد را دچار رینیت آلرژیک و سرفه‌های مزمن همراه با خلط نیز میکند. قارچ ها و میکروب ها در تنباکو زیاد است. انسان هائی که لب به قلیان می زنند، این میکروب ها و سل یا هپاتیت نه تنها در سر قلیان که در خود شلنگ هم هست.
قلیان با مغز چه میکند؟
تاثیر منفی قلیان بر مغز از سیگار بسیار بیشتر است. قلیان هم نیکوتین دارد و هم ده‌ها ماده سمی در دود آن وجود دارد و هر زیانی که سیگار و دخانیات دارد، در مورد قلیان چند برابر است. سکته مغزی 5 عامل مهم دارد؛ فشارخون، بیماری قلبی، دیابت، کلسترول بالا و دخانیات که این عامل پنجم از شناخته‌شده‌ترین عوامل ابتلا به سکته‌های مغزی و حتی بیماری‌های قلبی و تصلب‌شرایین محسوب میشود. بزرگ‌ترین عامل مرگ‌ومیر در دنیا بیماری‌های قلبی است، بعد سرطان و سپس سکته‌های مغزی و اگر به عامل اول و سوم توجه کنیم، متوجه می‌شویم از شناخته‌شده‌ترین ریشه‌های مرگ‌ومیر در دنیا دخانیات است و این مساله اثبات‌شده است. روی بسته‌بندی تنباکوهای قلیان نوشته شده، مرگ‌آور است و اگر این صددرصد نبود تا به حال شرکت‌های بزرگ سیگار می‌توانستند جلوی این کار و تبلیغات منفی آن را بگیرند. در آمریکا هیچ مکانی و حتی در فضای آزاد هم سیگار ممنوع است ولی در ایران متاسفانه در کافه‌ها و حتی در پارک‌ها هم شاهد قلیان‌کشیدن خانم‌ها و آقایان هستیم. قلیان روی حافظه و عروق مغز تاثیر می‌گذارد. اگر دخانیات مصرف نکنید احتمال ابتلای شما به سرطان ریه تا 50 سالگی، 1 در350 خواهد بود اما با مصرف دخانیات، این عدد میشود 1 در 7. بیماری‌های مغز و اعصاب مثل صرع و... نیز با مصرف قلیان تشدید می‌شوند و هیچ تاثیر مثبتی بر هیچ بیماری‌ای ندارد. زمانی تصور می‌شد قلیان روند ابتلا به آلزایمر را به تاخیر می‌اندازد اما بعد ثابت شد این فرضیه کاملا غلط است و اصولا افرادی که قلیان زیاد میکشند، آنقدر عمر نمی‌کنند که بخواهند به آلزایمر مبتلا شوند.
قلیان با جنین چه میکند؟
قلیان در درازمدت بر بدن خانم‌ها تاثیر می‌گذارد و سن یائسگی را پایین می‌آورد. حتی ممکن است باعث بروز اختلالهای هورمونی شود و مشکلات دیگری ایجاد کند. اثر مضر دیگر قلیان بر بدن این است که باعث پوکی استخوان میشود. وقتی اکسیژن کافی به بدن نرسد، استخوان‌ها در معرض پوک شدن قرار می‌گیرند.قلیان کشیدن در دوران بارداری ممنوع است و خانم‌های باردار به هیچ‌وجه نباید سمت قلیان بروند زیرا این کار باعث مسمومیت جنین میشود، رشد جنین را به تاخیر می‌اندازد و اوایل بارداری باعث ایجاد تغییرات ژنتیکی میشود. این روزها بیشتر مردم برای حفظ سلامتشان به نکات تغذیه‌ای توجه میکنند مثلا گوشت قرمز نمی‌خورند یا غذاهای کم‌چرب مصرف میکنند. هنوز به‌طور دقیق ثابت نشده که مصرف غذاهای پرچرب یا گوشت قرمز با بروز سرطان ارتباط دارد اما سرطان‌زابودن قلیان قطعی است .
قلیان با پوست و مو چه میکند؟
زنانی که سیگار و قلیان میکشند، بیش از سایر زنان در خطر ابتلا به «پیری زودرس» هستند؛ سیگاری‌ها در سن 40سالگی چین و چروک‌هایی در پوست خود دارند که افراد غیرسیگاری در 60سالگی دارند.
قلیان با سلامت چه میکند؟
تنباکویی که برای قلیان استفاده میشود، به نسبت تنباکویی که برای سیگار مصرف میشود نامرغوب‌تر است. علاوه بر این، اضافه‌کردن اسانس و رایحه به تنباکو به معنای افزودن موادشیمیایی به آن است که درصد سم دود قلیان را بالا می‌برد. اگر فردی که از قلیان استفاده کرده سل یا هپاتیت داشته باشد، فقط سر قلیان عوض‌کردن نمی‌تواند بهداشت و سلامت نفر بعد را تضمین کند چرا که فقط سرشلنگ مسأله نیست و خود شلنگ هم در اثر پک‌های عمیق می‌تواند جذب‌کننده آلودگی‌ها باشد.
اورژانس‌های قلیان یکی‌دوتا نیست (زیرا اکسیژن رسانی را محدود میکند)
بهتر است حتما به بیمارستان منتقل شوند چرا که احتمال بروز سکته قلبی خصوصا در افراد مبتلا به دیابت و بیماری قلبی، بسیار بالاست. گاهی در صورت بروز این اتفاق درمان‌های معمول مانند دادن آب‌قند، خرما و... استفاده میشود اما بهترین کار برای بهبود وضعیت فرد تا رسیدن اورژانس یا رساندن او به بیمارستان، رساندن اکسیژن به او است و اگر دستگاه اکسیژن در دسترس باشد، فشار پایین 1 تا 2 لیتر کافی است.
اوقات قلیان همیشه تلخ است
اینکه قلیان در چه زمانی کشیده شود؛ صبح، ظهر، شب، بعد از غذا، قبل از غذا و... در میزان زیان آن تأثیری ندارد و در هر صورت بسیار مضر است.
قلیان فستفود شده
در حال حاضر برای بعضی‌ها قلیان کشیدن مانند رفتن به رستوران‌ها‌ی فستفود وسیله‌ای شده برای گذراندن وقت و دور هم جمع شدن و جوان‌ها برای دمی دورماندن از دغدغه‌ها به آن گرایش پیدا کرده‌اند.
باورهای غلط درباره قلیان
باور غلط ۱- ازآنجا که تنباکوی قلیان از طریق آب فیلتر میشود، کلیه مواد مضر آن تصفیه میشود.
واقعیت ۱- کشیدن تنباکو از طریق آب، مواد سرطان‌زای آن را تصفیه نمی‌کند. این دود می‌تواند به اندازه دود سیگار اثر مخرب بر روی ریه و قلب داشته باشد.
باور غلط ۲- استنشاق دود قلیان ریه‌ها را نمی‌سوزاند، به همین دلیل مضر نیست.
واقعیت ۲- دود قلیان وقتی استنشاق میشود، ریه‌ها را نمی‌سوزاند، زیرا از طریق آبی که در پایین آن قرار دارد خنک میشود. با اینکه دود خنک میشود، اما هنوز هم حاوی مواد سرطان‌زایی است که برای بدن مضر است.
باور غلط ۳- کشیدن قلیان سالم‌تر از
کشیدن سیگار است.
واقعیت ۳- دود قلیان به همان اندازه
دود سیگار مضر است. قلیان به طریقی متفاوت دود تولید میکند: دود سیگار از سوختن
تنباکو ایجاد میشود، در حالی که دود قلیان از طریق گرم شدن تنباکویی که در کاسه‌ای
که بالای آن قرار دارد از طریق ذغال تولید میشود. محصول نهایی آن یعنی دود، یکسان
است که حاوی مواد سرطان‌زا است.
باور غلط ۴- کشیدن قلیان به اندازه کشیدن سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نیکوتین ندارد.
واقعیت ۴- تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است. در واقع، در یک جلسه ۶۰ دقیقه‌ای قلیان، فرد در معرض حجم دودی ۱۰۰ تا ۲۰۰ مرتبه بیشتر از یک سیگار قرار می‌گیرد.
باور غلط ۵- تنباکوی گیاهی قلیان سالم‌تر از تنباکوی معمولی است.
واقعیت ۵- این هم مثل کشیدن سیگار
گیاهی یا “طبیعی”، فرد را در معرض مواد سرطان‌زا قرار می‌دهد.
باور غلط 6- اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه ها وارد نمیشود.
واقعیت 6- این تصور کاملاً غلط است، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن شده و آثار سوء خود را می گذارد. حتی در هوایی که دود قلیان آزاد میشود، افرادی که قلیان نمی کشند و در معرض دود قرار گرفته اند در طولانی مدت دچار عوارض آن خواهند شد.
منابع: فیزیولوژی گایتون
نیمۀ اول سال 1393؛ تدوین: دکتر حسن کرباسی
عوارض کشیدن
قلیان (5)
(شماره 79)
این پمفلت جهت آگاهی شماست و توزیع و تکثیر آن ممنوع می باشد.
کلینیک دکتر کرباسی
متخصص اعصاب و روان
مشکلات جنسی اعتیاد
چهارراه -جنب بازار علی- پاساژ ولیعصر (عج)
4 الی 10 شب
تلفن: 4464242-4456164
همراه: 09131622363
