درمان کبد چرب

درمان کبد چرب

مقدمه: کبد چرب یکی از بیماری‌های شایع جامعه ایران است.

آناتومی کبد: کبد بزرگ ترین عضو توپر بدن است که در ناحیۀ راست فوقانی شکم قرار گرفته است و وظایف متعدد و تصفیۀ مواد زائد و قرارگیری در مسیر قلب و ریه و خون برگشتی از معده، پانکراس، طحال و روده ها می باشد. معمولاً کبد چرب هیچگونه علائمی ندارد، تنها علامت آن بزرگی شکم است. این بیماری در زنان و مردان به صورت 30% دیده میشود و 17 میلیون از مردان ایران دارای کبد چرب هستند که متأسفانه در صورت عدم درمان و عدم تغییر سبک زندگی منجر به سرطان کبد شده و بیمار فوت مینماید. معمولاً تومورهای کبد به دو صورت خوش خیم و بدخیم است که خوش خیم آن در زنان 6 برابر مردان به علت مصرف قرصهای ضدبارداری می باشد و 85% تومورها کمتر از3 سانتی متر بوده و بدون علامتند. معمولاً تشخیص اولیه با سونوگرافی، سپس CT و MRI و نهایتاً بیوپسی کبد می باشد. تومور بدخیم یا همان سرطان کبد شایعترین علت آن هپاتیت های ویروسی B وC است و مصرف بیش از حد الکل و آلفاتوکسین ناشی از آجیل مخصوصاً نوع کهنه آن، سویا، دانه های روغنی، ذرت و برنج احتمال سرطان را زیاد میکند. 70 تا 80 درصد افراد چاق دارای کبد چرب میباشند.

تعریف کبد چرب: این بیماری از انباشته شدن چربی اضافه در سلول های کبد حاصل میشود. کبد انسان به طور طبیعی مقداری چربی در خود ذخیره میکند اما اگر میزان این چربی از 5 تا 10 درصد وزن کبد افزایش یابد، فرد به کبد چرب مبتلا میشود.

کبد چرب سه حالت بالینی مشخص دارد. در مرحله اول روی کبد فقط چربی جمع می‌شود. اگر مریض به این مساله اهمیت ندهد به تدریج التهاب نیز به آن اضافه می‌شود. این التهاب می‌تواند کبد را فیبروز کند و باعث تجمع بافت کلاژن در کبد شود. اگر باز هم مریض به این مرحله اهمیت ندهد و بیماری پیشرفت کند کبد به تدریج دچار سیروز می‌شود. در این حالت کبد خشک می‌شود و عملکردش را از دست می‌دهد. در نتیجه شکم آب می‌آورد، پاها ورم می‌کند و بیمار محتاج به پیوند کبد می‌شود.

فکر نکنید کبد چرب فقط باعث مشکلات کبدی می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری بیشتر بر اثر سکته قلبی یا مغزی فوت می‌کنند. در واقع کبد چرب مانند یک بمب است که هر آن ممکن است منفجر شود.

علائم کبد چرب :

 1- احساس خستگی

2- ضعف و ناتوانی

 3- گیجی     

4- در مراحل آخر بیماری کبدی، بی اشتهایی و کاهش وزن است

 5- خارش بدن

6- بزرگی شکم و افزایش وزن

7- آنمی (کم خونی)

8- خشکی کلی بدن

9- اسپاسم در محل عضله و تاندون

10- رنگ پریدگی ریشۀ ناخن و صورت

11- وجودSpot (نقطه) در میدان بینایی

علت کبد چرب:

 1- چاقی

 2- دیابت

3- کلسترول یا تری گلیسیرید بالا

 4- سوء تغذیه

5- مصرف بیش از حد الکل

به طور کلی توصیه می‌شود تمام افرادی که چاق هستند و چاقی شکمی دارند یا دیابت دارند و‌تری‌گلیسیرید خونشان بالاست حتما سونوگرافی و تست‌های کبدی انجام دهند تا ببینند کبد چرب دارند یا خیر. گاهی اوقات حتی لازم است برای بیمار بیوپسی کبد انجام شود؛ به‌خصوص اگر سن مریض بالا باشد یا تست‌های کبدی‌اش به شدت مختل باشند یا طحالش بزرگ و پلاکتش پایین باشد.

گرمای کبد (Liver Heat)به علت سوخت و ساز مصرف زیادی چربی، گوشت، پنیر و تخم مرغ است. گرمای کبد سبب گرمای کلی بدن میشود که از علائم آن زبان قرمز با پوشش زردرنگ روی آن، یبوست، تمایل زیاد برای خوردن مایعات سرد، چشمان متورم، عصبانیت، سردرد، تیپ میگرن و بالارفتن فشار خون میباشد. برای تقلیل این حرارت، کلیه ها باید مایع یین فراوان تولید کنند(کلیه مادر کبد است) که این شرایط خنک کننده و آنتی کونژستان است.

کبد چرب یکی از علل مهم در بیماریهای مزمن کبدی در بچه ها و بالغان می باشد. ارتشاح چربی در کبد با افزایش اکوژنیسیته ی آن همراه است. این وضعیت در بیماریهای مختلف هپاتوسلولار نظیر کبد الکلی، چاقی، دیابت قندی، گرسنگی های طولانی، مصرف استروئیدها، داروها، تغذیه ی وریدی، هپاتیت ها، بیماریهای ذخیره ی گلیکوژن و فیبروز کیستیک نیز رخ میدهد. کبد چرب الزاماً یک روندخوش خیم نمی باشد و ممکن است به طرف فیبروز و سیروز کبدی سیر نماید.

چه افرادی مستعد ابتلا به کبد چرب هستند؟

1.       اضافه وزن: افراد مبتلا به اضافه وزن در معرض خطر ابتلا به مشکل کبد چرب قرار دارند.

2.       سوء تغذیه: این نوع سوء تغذیه به معنی مصرف نادرست و غیراصولی  مواد غذایی به ویژه مصرف مواد غذایی چرب است. معمولاً استفاده از مواد غذایی چرب در الگوی تغذیه ای این افراد دیده میشود.

3.       آب خوردن: افرادی که در بین غذا آب مینوشند، در معرض خطر ابتلا به کبدچرب قرار دارند.

4.       دور کمر حجیم: زنان و مردانی که دچار چاقی ناحیه کمر- شکم هستند، بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب قرار دارند.

5.       استرس نهفته: اگر دچار اضطراب و استرس دائمی و البته نهفته هستید، خود را در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب قرار داده اید.

6.       دیابت: افراد مبتلا به این بیماری در معرض خطر ابتلا به کبد چرب قرار دارند.

7.       داروهای مهاجم: مصرف برخی داروها مانند کورتون ها، تاموکسی فن، داروهای ضدجنون و والپرات سدیم زمینه ساز ابتلا به کبدچرب هستند. بنابراین در صورت مصرف این قبیل داروها حتماً نسبت به بررسی وضعیت سلامت کبدتان حساس باشید.

عوارض: گاهی چربی انباشته و مازاد سبب التهاب کبد خواهد شد. این عارضه، استتوهپاتیت نام دارد. استتوهپاتیت ممکن است ناشی از مصرف مشروبات الکلی باشد که به « استتوهپاتیت الکلی» مشهور است و نیز ممکن است به علتی غیر از آن بروز کند که به«استتوهپاتیت غیرالکلی» (NASH) موسوم است.

یک نکته مهم در مورد کبد چرب

استفاده از قرص‌های ضد بارداری معمولا باعث تشدید میگرن و افزایش خطر ترومبوآمبولی یا همان لخته شدن خون می‌شود. زنانی که کبد چرب دارند بهتر است از مصرف این قرص‌ها خودداری کنند.

تشخیص:

1-   سونوگرافی از کبد

2-  آزمایشهای آنزیم کبدی

3- فایبر اسکن کبد

درمان:

از لحاظ درمانی هنوز داروی خاصی برای اصلاح کبد چرب معرفی نشده است. اصل درمان این بیماری بر انجام ورزش برنامه‌ریزی شده و کاهش وزن است. همچنین باید از لحاظ تغذیه مصرف چربی‌های حیوانی، کره، زرده تخم مرغ، مواد قندی، شکر، شربت، شیرینی و... را محدود کرد. اما بسیاری از اوقات بیماران این موضوع را جدی نمی‌گیرند و فکر می‌کنند فقط با مصرف دارو خوب می‌شوند. درواقع بدن افراد مبتلا به کبد چرب نسبت به انسولین مقاومت پیدا می‌کند. البته برای از بین بردن این مقاومت می‌توان از داروهایی مثل متفورمین، پیوگلیتازون استفاده کرد اما هیچ چیز در روند بیماری جای ورزش و کاهش وزن را نمی‌گیرد.

اگر کبد چرب دارید، باید:

1-     وزنتان را کم کنید.

2-     از طریق رژیم غذایی یا دارو میزان کلسترول و تری گلیسیریدتان را پایین بیاورید.

3-     در صورت ابتلا به دیابت، میزان قند خونتان را کنترل کنید.

4-     از برنامه غذایی متوازن و سالم پیروی کنید.

5-     در روز نیم ساعت ورزش کنید و فعالیت جسمانی خود را افزایش دهید مگر زمانیکه سرماخوردگی شدید دارید.

6-     اگر سیگار می کشید به هر نحو ممکن آن را ترک کنید.

7-     مرتب برای آزمایش های دوره ای به متخصص  گوارش یا پزشک خانواده مراجعه کنید. معمولاً سونوگرافی و آنزیم های کبدی هر 3 ماه باید انجام گیرد.

8-     پنج نوبت سبزیجات مصرف کنید.

تغذیه:

درباره دریایی ها بدانیم: ماهی و دیگر غذاهای دریایی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 و 6 هستند. بنابراین مصرف آنها به کاهش و کنترل میزان کلسترول کمک میکند. از طرفی این اسیدهای چرب باعث جذب بهتر ویتامینE میشوند. امروزه مشخص شده که ویتامینE نقشی در درمان کبد چرب ندارد.

یکی از مواردی که برای افراد مبتلا به کبد چرب، منع مصرف دارد، گوشت قرمز به ویژه نوع چرب آن است. بنابراین بهتر است مصرف گوشت قرمز به حداقل رسیده و به جای آن مصرف ماکیان به ویژه انواع بدون چربی یا بخش هایی از بدن پرندگان که چربی کمتری دارد، مانند سینه مرغ، مورد استفاده قرار گیرد. برای بخارپز و مزه دار کردن این خوراکی، به این ترتیب عمل کنید.

ü      یک عدد پیاز بزرگ را حلقه کنید.

ü      یک سوم فلفل سبز شیرین را نیز خرد کنید.

ü      سینه مرغ را پس از پاک کردن و جدا کردن چربی آن به این مجموعه اضافه کنید. کمی نمک نیز به آن بزنید.

ü      این مجموعه را داخل قابلمه گذاشته و حرارت شعله را کم کنید. بگذارید مرغ اصطلاحاً آب انداخته و به سرخ شدن بیفتد.

ü      اکنون کمی روغن زیتون به مرغ اضافه کنید. غذای شما آماده مصرف است.

نکته 1: از آنجا که مصرف برنج برای افراد مبتلا به کبد چرب مناسب نیست، بنابراین بهتر است همراه این غذاها، سبزی های بخارپز نوش جان کنید و تا می توانید برنج مصرف نکنید.

نکته 2: می توانید برای مزه دار کردن گوشت ماکیان که عموماً طعم خاصی ندارند، هنگام صرف غذا از آبلیموی تازه و نارنج استفاده کنید.

پژوهش ها نشان میدهد70 درصد افراد مبتلا به کبد چرب، دچار اضافه وزن هستند. نکته مهم این است که در 80 درصد موارد این بیماری اتفاقی و بدون بروز نشانه های بارز، تشخیص داده میشود. در واقع بیمار با هدف درمان بیماری دیگری به متخصص مراجعه میکند و ابتلای او به کبد چرب مشخص می شود.

سبزی های همراه غذا: انواع کلم، هویج، لوبیا سبز، نخود فرنگی، قارچ و... جزو این گروه از سبزیها هستند. بهترین شیوه مصرف آنها نیز بخارپز کردن این سبزی هاست.

از دیدگاه دکتر محمد حسین صالحی سورمقی متخصص فارماکوگنوزی برخی گیاهان به عنوان گیاهان محافظ کبد نام برده میشود که عبارتند از:

1-    زردچوبه: مصرف دارویی آن نباید بیش از 3 گرم در روز باشد که آن را هم باید در 3 قسمت هر بار یک گرم مصرف شود.

2-    خارمریم: دانه های این گیاه محافظ کبد و سم زداست.

3-    شاه تره: مقدار 5 تا 10 گرم شاه تره را در یک لیوان آب        5 دقیقه جوشانده و صاف کنید و قبل از سرد شدن، بنوشید.

4-    کاسنی: می توان 10 گرم مخلوط اندام های گیاه کاسنی را خرد کرد و در یک لیوان آب 5 دقیقه جوشانده و بعد از صاف کردن، نوشید. (عرق کاسنی تأثیر ندارد)

5-    کنگر فرنگی: دانه های کنگر فرنگی ضد سم، ضد سرطان و محافظ کبد است.کنگر کاهش دهنده چربی و کلسترول و قندخون و ضددرد و  ضد التهاب هم است.

6-    چای: دم کرده چای سیاه و سبز خواص ضد سرطانی،    ضد افسردگی، کاهنده فشار خون و چربی خون و محافظ کبد است.

7-     لیورگل 140, 70mg صبح ها برای کبد چرب مفید است. چاق ها با دستور پزشک می توانند از متفورمین                 1000, 500mg روزانه صبحها برای جلوگیری از        کبد چرب استفاده کنند.

همیشه با سبزی ها:

از مخلفاتی که همیشه باید داخل سفره افراد مبتلا به کبد چرب باشند، سالاد و سبزی خوردن است. مهمترین دلایل مصرف به این شرح است:

کاهش وزن: با مصرف این مخلفات، حجم معده پر شده و کمتر غذا میخورید.

گوارش بهتر: با مصرف سبزی ها مشکل یبوست برطرف میشود.

کنترل میزان چربی: این خوراکی ها حاوی ویتامینC هستند. این ترکیب به کاهش و کنترل میزان چربی خون کمک می کند.

از فر استفاده کنید:

یکی از راهکارهای استفاده کمتر از روغن، استفاده از فر است. اگر چه در ابتدا استفاده از این وسیله در مقایسه با اجاق گاز سخت تر به نظر میرسد اما بعد از مدتی به آن عادت میکنید. در این صورت کمتر از روغن استفاده میکنید.  

خلاصه:

1.       اگر بزرگی شکم دارید حتماً سونوگرافی از کبد انجام دهید.

2.       ورزش کنید بطوریکه در 45 دقیقه دچار خستگی شوید.

3.       از چربی ها و غذاهای آماده استفاده نکنید.

4.       سالی یک بار خود را چکاب کنید.

5.       از سبزیجات و غذاهای گیاهی استفاده کنید.

6.       از نمک و شکر و شیرینی جات بطور کلی خودداری کنید.

7.       از مصرف آجیل کهنه و رنگ شده پرهیز کنید.

8.       هر یک روز در میان به باشگاه بروید.

9.       با آرامش و آهسته و نشسته غذا بخورید و غذا را در دهان مزه مزه نمائید و نگاه به غذا کنید.

10.    در محیط ساکت و بدون حرف زدن با یکدیگر غذا میل نمائید.

11.    از همه مهمتر برای دوری از استرس و فشار روانی شاکر خدا باشید.

منابع: فیزیولوژی گایتون، Mayo clinic،

مرکز تحقیقات بیماریهای گوارش ایران

تدوین: دکتر حسن کرباسی، نیمه اول سال 1393

درمان کبد چرب (1)

 (شماره65)

این پمفلت جهت آگاهی شماست و توزیع و تکثیر آن ممنوع می باشد.

پیشرو در فرهنگ پزشکی و اسلامی

کلینیک دکتر کرباسی

متخصص اعصاب و روان

مشکلات جنسی، اعتیاد

چهارراه/جنب بازار علی/پاساژ ولیعصر^(عج)

طبقه فوقانی واحد 2

تلفن: [phone] ـ 55456164-031

همراه: [phone]